Miejsca Pamięci

Miedźna

W odległości około 1 kilometra od trasy Brzeszcze – Pszczyna, we wsi Miedźna na cmentarzu parafialnym otaczającym zabytkowy, drewniany kościół znajduje się mogiła zbiorowa 42 ofiar oświęcimsko-wodzisławskiego pochodu śmierci, w tym 29 kobiet i kilku dzieci.

Ćwiklice

Trasa ewakuacyjna wiodła przez wieś Ćwiklice, gdzie znajdowały się szczątkowe mogiły więźniów oświęcimskich w postaci niedużych symbolicznych kopców ziemnych z żelaznym krzyżem. Przypominały one o ofiarach – 26 więźniarkach i 16 więźniach, wśród nich dwójce dzieci, których zwłoki zostały pochowane w pobliżu przebiegającej przez wieś trasy.

Pszczyna

Pszczyna była ważnym punktem trasy ewakuacyjnej więźniów niemieckiego obozu KL Auschwitz. W tym mieście kolumny z maszerującymi więźniami rozdzielały się. Część z nich kierowała się dalej drogą na Porębę i Jastrzębie-Zdrój. Inne szły na Żory i Świerklany. Pszczyna, jak i wiele innych miejsc „marszu śmierci” została naznaczona krwią. Dziś świadczy o tym między innymi zbiorowy grób wojenny na cmentarzu parafialnym przy ul. Żorskiej. Spoczywają w nim osoby, których zwłoki odnaleziono na ulicach Pszczyny, Radostowic, Kobielic oraz ekshumowane i przeniesione z Poręby.

Poręba

W Porębie, przy trasie prowadzącej w kierunku Jastrzębia, istnieje wiele miejsc, w których pochowano ewakuowanych więźniów:
• mogiła w lasku nazwanym Bażantarnia, gdzie pochowano około 17 więźniów i więźniarek obozu Auschwitz
• mogiła – kilku więźniów, którzy ukrywali się przed eskortującymi na terenie Państwowego Ośrodka Maszynowego, gdzie zlokalizowany był folwark,
• mogiła trzytygodniowego niemowlęcia, które urodziła, ukrywająca się w pobliżu trasy więźniarka

Brzeźce

W miejscowości Brzeźce na cmentarzu parafialnym przy miejscowym kościele, pochowano około dwudziestu więźniów Auschwitz, rozstrzelanych 19 stycznia 1945 roku przez esesmanów.
Na podstawie wpisów do księgi zgonów z 1945 roku, zanotowanych przez grabarza Woźniaka można wnioskować, że pochowanych ofiar było czternaście i byli to w większości Żydzi pochodzenia czeskiego, węgierskiego i polskiego oraz z Europy Zachodniej, kobieta – Białorusinka lub Rosjanka (na podstawie dokumentów obozowych).

Studzionka

Na trasie do Wodzisławia Śląskiego w miejscowości Studzionka koło Pszczyny na cmentarzu parafialnym znajduje się mogiła z nagrobkiem, kryjąca szczątki 18 więźniów rozstrzelanych na odcinku trasy między miejscowością Brzeźce a Pawłowice.

Bzie Zameckie

Na drodze z Pawłowic prowadzącej do Jastrzębia Zdroju, 3 kilometry od wsi Bzie Zameckie, poniosło śmierć z rąk hitlerowców 11 ewakuowanych więźniów z KL Auschwitz, których zwłoki pochowano na miejscowym cmentarzu.

Jastrzębie Zdrój

Na terenie Jastrzębia Zdroju znajduje się kilka miejsc pochówku więźniów ewakuowanych w „marszu śmierci”. Pierwszym jest pomnik na cmentarzu przy ulicy Pszczyńskiej, ku czci 35 ofiar, które poniosły śmierć w trakcie transportu na stację kolejową w Wodzisławiu Śląskim.
W Jastrzębiu Zdroju na terenie dawnego folwarku umiejscowiony jest pomnik poświęcony 15 zastrzelonym i zmarłym w skutek przemarznięcia ofiarom marszu ewakuacyjnego.
Kolejnym miejscem, na terenie Jastrzębia jest tablica poświęcona 36 ofiarom marszu ewakuacyjnego

Mszana

Na trasie Jastrzębie Zdrój – Wodzisław Śląski we wsi Mszana zginęło z rąk hitlerowców około 26 więźniów ewakuowanych z obozu oświęcimskiego.

Wilchwy

Na szosie wiodącej przez Wilchwy, będącej dzielnicą Wodzisławia Śląskiego poległo 5 osób, których zwłoki zostały pochowane w przydrożnej mogile.

Wodzisław Śląski

W Wodzisławiu Śląskim kończył się etap pieszej wędrówki wycieńczonych więźniów obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Z wodzisławskiej stacji kolejowej w dniach 21-23 stycznia wyruszyły pociągi w kierunku obozów koncentracyjnych: Gross-Rosen, Buchenwald, Bergen-Belsen, Mathausen, Ravensbrück i Sachsenhausen, w których wysłano ponad 20.000 ludzi. Część ewakuowanych, około 2.000, skierowano dalej pieszo na zachód, natomiast około 1.600 więźniów, z podobozów KL Auschwitz, wysłano w dalszą trasę koleją.
Na terenie tego miasta znajdują się miejsca upamiętniające los ewakuowanych więźniów. Jednym z nich jest tablica pamiątkowa na dworcu kolejowym.
Przy ulicy Michalskiego, gdzie mieści się siedziba Wodzisławskich Zakładów Przemysłu Terenowego „Prodryn”, niedaleko Miejskiego Domu Kultury umieszczona jest tablica upamiętniająca 10 więźniów zamordowanych w tym miejscu.
Na tak zwanej Górze Piaskowej w Wodzisławiu Śląskim znajduje się mogiła-pomnik upamiętniający ofiary marszu ewakuacyjnego.

Suszec-Branica

W dniach 19-20 stycznia 1945 r. w trakcie marszu po drodze wiodącej przez Branicę, Suszec i Rudziczkę niemieckie wojsko pozostawiło zwłoki ok. 30 osób. Zostały one pochowane we wspólnej mogile, która została ekshumowana na cmentarz pszczyński w 1947 r. W jej miejscu w latach 60-tych XX w. ufundowano pomnik, w którym znajduje się urna z prochami więźniów oświęcimskich. Na terenie Gminy Suszec, w miejscowości Rudziczka w 1962 r. wybudowano szkołę, której nadano imię Bohaterów Oświęcimskich i utworzono izbę pamięci, w której znajduje się również urna z prochami więźniów oświęcimskich.

Żory

W centrum miasta przy ulicy Osińskiej, na cmentarzu komunalnym znajduje się pomnik upamiętniający ofiary ewakuacji obozu Auschwitz-Birkenau, w postaci kamiennego bloku.
Według ustaleń pochowano w tym miejscu około 40 więźniów zamordowanych na ulicach Żor, wśród których byli Żydzi pochodzenia węgierskiego, czeskiego, polskiego, holenderskiego, francuskiego i z innych krajów europejskich.

Świerklany Dolne

18 stycznia 1945 r. drogą z Roju (obecnie Żory) przez Świerklany przechodziła kolumna więźniów oświęcimskich. Tych, którzy nie byli w stanie iść dalej, Niemcy mordowali strzałem w tył głowy.
Na terenie cmentarza parafialnego w Świerklanach Dolnych pochowano około 16 zwłok kobiet i mężczyzn zmarłych lub zamordowanych w trakcie marszu ewakuacyjnego.
Na podstawie odnotowanymi przez miejscowego grabarza Konstantego Dolnikatych numerów ustalono, że były to więźniarki Żydówki, natomiast mężczyźni deportowani z obozu-getta w Terezinie, z Krakowa lub Tarnowa.

Marklowice Dolne

W tym miejscu spoczywa 7 uczestników „marszu śmierci”. Mogiłę założono w 1945 r. Początkowo w tym miejscu znajdował się wyłącznie skromny grób otoczony płotkiem. Zbiorowa mogiła znajduje się przy głównej ulicy niedaleko miejscowego cmentarza, na której w miejsce starego nagrobka wzniesiono okazały obelisk z napisem mówiącym, że jest to miejsce uświęcone krwią więźniów oświęcimskich.

Goleszów

W Goleszowie, w którym zlokalizowany był podobóz oświęcimski – Golleschau znajduje się tablica upamiętniająca 19 więźniów tej filii ewakuowanych w styczniu 1945 roku

Kończyce Wielkie

We wsi Kończyce Wielkie znajduje się mogiła 120 ofiar obozu w Zebrzydowicach i w Goleszowie.

Bieruń Stary

W miejscowości Bieruń Stary, niedaleko Oświęcimia, na cmentarzu parafialnym, znajduje się mogiła 10 rozstrzelanych 19 stycznia 1945 roku więźniów

Mikołów

W Mikołowie na przedpolu cmentarza żydowskiego przy ulicy Konstytucji 3 Maja znajduje się zbiorowa mogiła rozstrzelanych w styczniu 1945 roku członków ruchu oporu oraz więźniów Auschwitz straconych w trakcie „marszu śmierci”.

Mokre

We wsi Mokre pod Mikołowem w lasku Hanusa na trasie prowadzącej do Gliwic znajduje się mogiła 13 więźniów oświęcimskich.

Borowa Wieś

W Borowej Wsi poniosło śmierć 31 więźniów KL Auschwitz.

Gliwice

W Gliwicach znajdują się dwa miejsca upamiętniające ofiary „marszu śmierci”. Pierwszym jest pomnik wzniesiony na cmentarzu centralnym przy ulicy Kozielskiej, w pobliżu mogił, do których w 1948 roku przeniesiono szczątki ofiar wydarzeń ze stycznia 1945 roku.
Drugim miejscem, w którym spoczywają ofiary stycznia 1945 roku jest cmentarz żydowski przy ulicy Poniatowskiego 14.
Pomnik-nagrobek ustawiony jest w miejscu, gdzie w styczniu 1945 roku pochowano 79 więźniów obozu oświęcimskiego.